بررسی اثر تنظیم کننده رشد (ccc) و سر زنی بر عملکرد کمی و مواد موثر گیاه دارویی ماریتیغال ( silybum marianum)

از گیاه دارویی ماریتیغال ( خار مریم) silybum marianum برای درمان و پیشگیری از بیماری های کبدی استفاده می شود. گزارش ها حاکی از وجود خصوصیات آنتی اکسیدانی، ضد سرطانی، ضد التهابی و ضد بیماری قند در این گیاه است. ریزش دانه، داشتن ارتفاع زیاد در شرایط مناسب رشد ( افزون بر 2 متر ) و نیز داشتن خار فراوان، برداشت این گیاه را با مشکلاتی روبرو می سازد. در این راستا در طی سال های زراعی 84 و 85 آزمایشی در مزرعه پژوهشی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین بر روی 29 خصوصیت کمی، کیفی و دارویی این گیاه انجام گرفت. در هر دو سال، آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار انجام پذیرفت. در سال اول فاکتور سر زنی دارای سه سطح ( بدون سرزنی، سر زنی در مرحله 7 برگی و سرزنی در مرحله ظهور کاپیتول) و فاکتور تنظیم کننده رشد ccc نیز شامل سه سطح ( بدون کاربرد ccc، کاربرد ccc با غلظت 1000 پی پی ام و کاربرد ccc با غلظت 2000 پی پی ام ) بر روی توده بومی اصفهان آزمایش گردید. در سال دوم فاکتورهای آزمایش شامل توده های محلی ( گل بنفش اصفهان، گل سفید اهواز و گل بنفش اهواز ) و سرزنی در سه سطح ( بدون سرزنی، سرزنی در مرحله هفت برگی و سرزنی در مرحله ظهور کاپیتول ) بود. نتایج سال اول نشان داد که سر زنی در مقایسه با ccc اثر بسیار بارز تری بر کاهش ارتفاع و نیز خصوصیات کمی و کیفی گیاه داشت ولی اختلاف معنی داری از لحاظ عملکرد دانه مشاهده نشد. سرزنی در مرحله ظهور کاپیتول مقدار متابولیت های دارویی سیلیمارین، سیلی بین، ایزوسیلی بین، سیلی کریستین، سیلی دیانین و تاکسی فولین را به طور معنی داری افزایش داد. نتایج سال دوم نیز نشان داد که سر زنی و توده های محلی اثر معنی داری بر عملکرد دانه ندارند. سرزنی به طور معنی داری باعث کاهش ارتفاع گیاه گردید ولی بین توده ها اختلاف معنی داری مشاهده نشد. سر زنی از طریق ایجاد تنش و نیز تاخیر در گلدهی و همزمانی پر شدن دانه با گرمای بالا باعث افزایش مواد موثر دارویی گردید. تفاوت میزان مواد موثر دارویی در میان توده ها بسیار مشخص بود. در توده اصفهان به ترتیب میزان سیلیمارین 81/2 و 09/2، سیلی کریستین 30 /2 و 64/4 و ایزوسیلی بین 63 /3 و 90/4 برابر توده های گل سفید و گل بنفش اهواز بود. در توده گل سفید اهواز سیلی دیانین مشاهده نشد. میزان سیلی بین در توده گل بنفش اهواز به ترتیب 2 و 6 برابر توده های گل بنفش اصفهان و گل سفید اهواز بود. نتایج آزمایش نشان داد تیمار توده بسیار بیشتر از تیمار سر زنی بر میزان متابولیت های دارویی اثر داشت. توده اصفهان 26 روز دیررس تر از توده های اهواز بود.